Alles over de Arbeidstijdenwet

Door Marianne Cooper-van der Veen

Een advocaat staat voor gerechtsgebouw en kijkt op haar tablet.

Stel je eens voor: een wereld zonder regels die de werktijden van werknemers beschermen. Geen grenzen tussen werk en vrije tijd, geen garanties voor rust na een lange dag... Wat zou dat een chaos worden, allemaal geïrriteerde overwerkte mensen met chronisch slaaptekort!

Gelukkig hebben we in Nederland de Arbeidstijdenwet (ATW), een krachtig schild dat werknemers beschermt tegen uitbuiting en overwerk. Maar wat is de Arbeidstijdenwet, en wat staat er in de Arbeidstijdenwet? En niet te vergeten: waarom is het zo belangrijk om ervan op de hoogte te zijn? In dit artikel duiken we dieper in de wet- en regelgeving, zodat je niet per ongeluk te veel werkt en jouw welverdiende rust behoudt.

Wat is de Arbeidstijdenwet?

De Arbeidstijdenwet (ook wel Werktijdenwet genoemd) is een wettelijk kader dat de maximale werktijden, rusttijden en pauzetijden voor werknemers regelt. Dit is om hun gezondheid, veiligheid en welzijn te waarborgen.

Waarom hebben we een Arbeidstijdenwet in Nederland?

De ATW beschermt werknemers tegen uitbuiting, overwerk en gezondheidsrisico's die gepaard gaan met te lange werkdagen. Het is een middel om een gezonde balans tussen je werk en privéleven te waarborgen en daarnaast sociale rechtvaardigheid te bevorderen.

Voor wie en wanneer geldt de Arbeidstijdenwet?

De wet is van toepassing op alle werknemers in Nederland, ongeacht de sector of branche waarin je werkt. Het geldt voor zowel fulltime als parttime werknemers, tijdelijke krachten en stagiaires. De ATW regelt de werktijden, rusttijden en pauzes voor zowel dag- als nachtdiensten.

Wat staat er in de Arbeidstijdenwet?

De Arbeidstijdenwet bevat voorschriften over maximale arbeidsduur per dag en per week, rusttijden tussen werkdagen, pauzes tijdens het werk, nachtwerk, overwerk en compensatie voor extra werkuren. Het stelt ook regels voor speciale categorieën werknemers, zoals jongeren en zwangere vrouwen, om hun gezondheid en welzijn te beschermen.

Uitleg van de Nederlandse Arbeidstijdenwet

De Arbeidstijdenwet vertelt je hoe lang je elke dag en week mag werken en hoeveel pauzes en rusttijden je verplicht bent om te nemen. Alleen voor nachtdiensten kan een werkgever soms andere regels vastleggen binnen de collectieve arbeidsovereenkomst (cao), maar dat mag alleen binnen gestelde kaders.

Arbeidstijdenwet - Werktijden

De ATW heeft regels vastgelegd met betrekking tot werktijden. Voor volwassen werknemers, van 18 jaar en ouder, gelden dan ook de volgende regels:

Een dienst duurt maximaal 12 uur.
Per week mag je maximaal 60 uur werken.
Je mag niet iedere week 12 uur per dag werken:
In 4 weken tijd mag je gemiddeld maximaal 55 uur per week werken.
In 16 weken tijd mag je gemiddeld maximaal 48 uur per week werken.
Moet jij je voor je werk verplicht omkleden of douchen? Volgens de Arbeidstijdenwet valt omkleden en douchen dan gewoon onder werktijd.

Arbeidstijdenwet - Overwerk

De Arbeidstijdenwet bevat geen regels over overwerken. Afspraken hierover staan vastgelegd in je cao, arbeidsovereenkomst of bedrijfsregeling. Ondanks dat de wet niks zegt over overwerk, moet de bedrijfsregeling of overeenkomst met je werkgever wel binnen de regels blijven die we hierboven genoemd hebben.

Word gevonden door top werkgevers!

Upload je cv

Arbeidstijdenwet - Pauze

Genoeg rust nemen is belangrijk voor je mentale en fysieke gezondheid. Daarom heeft de ATW ook regels over pauzetijden:

Als je langer dan 5,5 uur werkt, dan heb je recht op een pauze van minimaal 30 minuten aaneengesloten, eventueel opgedeeld in 2x 15 minuten.
Als je langer dan 10 uur werkt, dan heb je recht op een pauze van minimaal 45 minuten, eventueel opgedeeld in 3x15 minuten.

Arbeidstijdenwet - Rusttijden

De ATW beschermt je tegen het maken van te lange dagen. De regels over rusttijden zijn als volgt:

Per 24 uur is de dagelijkse rusttijd 11 uur (aaneengesloten).
Een keer per week mag de rusttijd worden ingekort naar 8 uur.
Per week geldt een wekelijkse rusttijd van 36 aaneengesloten uren, of 72 uur per 14 dagen (te splitsen in stukken van minimaal 32 uur)
De zondag is in principe geen werkdag, tenzij je er zelf mee instemt om op zondag te werken. Bovendien moet de aard van de arbeid het nodig maken dat er op zondag gewerkt wordt.
Je hebt recht op minstens 13 vrije zondagen per 52 weken. Hiervan kan worden afgeweken bij collectieve regeling (cao).

Arbeidstijdenwet Nachtdienst

Het werk tussen 0.00 uur 's nachts en 06.00 uur 's ochtends wordt tot nachtdienst gerekend. Voor nachtdiensten gelden strengere regels dan voor dagdiensten.

De maximale arbeidsduur van een nachtdienst bedraagt 10 uur. Onder bepaalde voorwaarden mag dit verhoogd worden naar 12 uur arbeid per nachtdienst.
Per 16 weken mag er niet meer dan 40 uur per week gewerkt worden als er sprake is van 16 of meer nachtdiensten in dezelfde periode (gemiddeld 1 nachtdienst of meer per week).
Na een nachtdienst die eindigt na 2:00 uur moet je rusttijd minimaal 14 uur zijn volgens de ATW.
Als je 1 nachtdienst per week draait hoeft je rusttijd minimaal 8 uur te bedragen.
Rusttijd na meer dan 3 nachtdiensten aaneengesloten bedraagt 46 uur.
De maximale lengte van een reeks nachtdiensten is 7. Dit kan uitgebreid worden naar 8 bij collectieve regeling.
Je mag maximaal 36 nachtdiensten per 16 weken draaien die eindigen na 02.00 uur, of 140 nachtdiensten per 52 weken.

Oproepdiensten

Bereikbaarheidsdiensten, ook wel consignatie genoemd, mogen maximaal 14 dagen ingepland worden in een periode van 4 weken.

Per 24 uur mag er maximaal 13 uur per dag gewerkt worden als oproepkracht.
De maximale werktijd per week is 60 uur.
Als er per 16 weken meer dan 16x consignatie wordt opgelegd tussen 0:00 en 06:00u mag je gemiddeld per week 40 uur werken.
Dit mag 45 uur zijn als er direct na de laatste oproep een onafgebroken rustperiode is van 8 uur, of als er dezelfde dag van de dienst nog een onafgebroken rustperiode is van 8 uur Dus voor 24.00 uur.

Zwangere of pas bevallen vrouwen

Tijdens je zwangerschap en tot 6 maanden na je bevalling heb je recht op regelmatige werktijden. Nachtdiensten, overwerken en ploegendiensten kunnen je dan ook niet verplicht worden in deze periode.

Je hebt recht op extra pauzes volgens de ATW. Dit mag maximaal 1/8e deel van je werktijd zijn. Werk je 8 uur? Dan heb je recht op één uur extra pauze per werkdag.
Ook moet er een afsluitbare ruimte beschikbaar met een bed of bank zijn waar je zo nodig kunt rusten.

Jongeren onder de 18 jaar

De wet hanteert specifieke regels voor jongeren en kinderen, met als voornaamste doel het tegengaan van kinderarbeid. Deze regels zijn ontworpen om ervoor te zorgen dat jongeren voldoende tijd hebben voor school en zich kunnen ontwikkelen zonder dat hun studie in gevaar komt door overmatige werklast. Hieronder volgt een overzicht van regels in de ATW voor jongeren onder de 18 jaar.

Arbeidstijdenwet 12 jaar

Hoeveel uur mag je werken als je 12 jaar of jonger bent?
Kinderen jonger dan 13 jaar mogen niet werken. 12-jarigen mogen alleen licht, niet-industrieel werk verrichten in het geval dat ze een werkstraf hebben.

Arbeidstijdenwet 13 jaar - Arbeidstijdenwet 14 jaar

Hoeveel uur mag je werken als je 13 of 14 bent?
13- en 14-jarigen mogen beperkt licht niet-industrieel werk verrichten zoals vakkenvullen of reclamedrukwerk bezorgen tussen 07:00 en 19:00u. Tijdens een schooldag mag je 2 uur werken en tijdens een vakantiedag 7 uur. Wil je tijdens een vakantieweek aan het werk dan mag je maximaal 5 dagen aan de slag, wat dus neerkomt op totaal 35 uur per week.

Arbeidstijdenwet 15 jaar

Hoeveel uur mag je werken als je 15 bent?
Als 15-jarige mag je buiten schooltijd en in de vakanties werken. Je mag 2 uur werken per schooldag en 8 uur per niet-schooldag of vakantiedag. Dat komt neer op 12 uur per schoolweek, of 40 uur per vakantieweek.

Arbeidstijdenwet 16 en 17 jaar

Hoeveel uur mag je werken als je 16 of 17 bent?
De Arbeidstijdenwet 16 en 17 jaar zegt dat je maximaal 9 uur per dienst mag draaien. Dat is maximaal 45 uur per week. Overwerken of nachtdiensten en oproepdiensten draaien mag nog niet.

Arbeidstijdenwet 55 jaar en ouder

De ATW maakt geen uitzondering voor werknemers die 55 jaar of ouder zijn. In de cao kunnen wel aanvullende richtlijnen zijn opgenomen. Zo komt het bijvoorbeeld vaak voor dat oudere werknemers geen nachtdiensten, ploegendiensten of onregelmatige diensten meer draaien. Ook kan er sprake zijn van extra vrije dagen of meer thuiswerken.

Hoe zit het met de Arbeidstijdenwet als je meerdere banen hebt?

De Arbeidstijdenwet stelt grenzen aan het aantal uren dat je per dag en per week mag werken. Als je meerdere banen hebt, moet je ervoor zorgen dat de totale arbeidstijd binnen deze grenzen blijft, dat zijn dus de werktijden van alle banen bij elkaar opgeteld. Ook is het belangrijk dat je voldoende rust en pauzes neemt als je van de ene baan naar de andere gaat.

Wat is het arbeidstijdenbesluit?

De Arbeidstijdenwet vormt het wettelijke kader voor arbeids- en rusttijden, terwijl het Arbeidstijdenbesluit (ATB) de gedetailleerde regels en voorschriften bevat die nodig zijn voor de uitvoering van deze wet. De regels van het Arbeidstijdenbesluit zijn vastgesteld door de regering of een daartoe gemachtigde minister en hebben een lagere juridische status dan de Arbeidstijdenwet.

De regels in de ATW zijn meestal wel voldoende, maar voor beroepssectoren zoals de brandweer, zorg of horeca kan de aard van hun werkzaamheden leiden tot overtredingen. Deze sectoren hebben dan ook te maken met zowel de regels uit de ATW én het ATB.

Algemene bepalingen ATB

De maximale arbeidstijden en andere regels met betrekking tot werktijden variëren afhankelijk van het beroep en de specifieke omstandigheden. Hieronder zijn een aantal voorbeelden van regels volgens het Arbeidstijdenbesluit voor de beroepen brandweerman, vrachtwagenchauffeur en arts in opleiding.

Brandweerman

De maximale werktijd voor een aanwezigheidsdienst is 24 uur.
De gemiddelde arbeidstijd per week is maximaal 48 uur in elke periode van 26 weken.
De gemiddelde arbeidstijd kan afwijken naar 60 uur.
Er mogen maximaal 62 aanwezigheidsdiensten per 26 weken gewerkt worden.
Voor en na een aanwezigheidsdienst moet er minimaal 11 uur aaneengesloten rust gehouden worden.

Vrachtwagenchauffeur

Vrachtwagenchauffeurs vallen onder de Europese regelgeving met betrekking tot rij- en rusttijden, zoals vastgesteld in de Verordening (EG) nr. 561/2006. Deze verordening bepaalt onder andere maximale rijtijden en verplichte rustperiodes voor vrachtwagenchauffeurs om de verkeersveiligheid te waarborgen.
Over het algemeen geldt dat vrachtwagenchauffeurs niet meer dan 9 uur per dag mogen rijden en niet meer dan 56 uur per week.
Je mag maximaal 2 keer per week 10 uur per dag rijden.
Per 2 weken mag je maximaal 90 uur rijden.
De maximale ononderbroken rijtijd mag niet langer zijn dan 4,5 uur.
Na 4,5 uur moet je 45 minuten pauzeren.
De 4,5 uur rijtijd mag ook opgeknipt worden in twee delen: de eerste pauze dient dan minimaal 15 minuten te duren. De volgende pauze moet dan minimaal 30 minuten zijn.
De dagelijkse rust moet minimaal 11 uur achter elkaar zijn.

Arts in opleiding

Per dienst mag je 12 uur werken.
Tussen 2 diensten zit minimaal 8 uur. Zo niet dan wordt het als één dienst gezien.
Per week mag je maximaal 60 uur werken.
Per 4 weken mag dit maximaal gemiddeld 55 uur per week zijn.
Per 16 weken mag dit maximaal gemiddeld 48 uur per week zijn.
De maximumduur van een aanwezigheidsdienst mag 24 uur zijn.
De minimum rust voor en na een afwezigheidsdienst moet 11 uur zijn.
Het maximumaantal aanwezigheidsdiensten per 26 weken mag 52 zijn.
Bij meer dan 5,5 uur arbeid dien je 30 minuten te pauzeren.
Werk je meer dan 10 uur? Dan heb je recht op 45 minuten pauze, wat eventueel op te splitsen is in periodes van 15 minuten.

Wet- en regelgevingen kunnen wijzigen. Raadpleeg daarom voor de meest actuele en gedetailleerde informatie over de maximale arbeids-, pauze- en rusttijden de relevante cao's, wet- en regelgeving en eventuele lokale afspraken.

Wie controleert of werkgevers de wet naleven?

De Inspectie SZW (voorheen Arbeidsinspectie) is de Nederlandse overheidsinstantie die toezicht houdt op de naleving van arbeidswetgeving, waaronder de Arbeidstijdenwet. Inspecteurs voeren inspecties uit bij werkgevers om te controleren of zij zich houden aan de regels met betrekking tot arbeids- en rusttijden.

De Inspectie SZW heeft de bevoegdheid om handhavingsmaatregelen op te leggen aan werkgevers die de ATW overtreden, zoals het opleggen van boetes of het afdwingen van naleving door middel van dwangmaatregelen. Het doel van deze controles en handhaving is om de gezondheid, veiligheid en welzijn van werknemers te beschermen en ervoor te zorgen dat werkgevers zich houden aan de wettelijke arbeidsnormen.

Wat kun je doen als je werkgever je dwingt meer te werken dan mag volgens de Arbeidstijdenwet?

Als werknemer heb je zelf ook het recht om de naleving van de ATW in de gaten te houden. Ben je van mening dat je werkgever zich niet aan de regels houdt? Neem dan contact op met de Inspectie SZW of raadpleeg je vakbond.

FAQ

Hoeveel uur is fulltime?

Fulltime staat normaalgesproken gelijk aan een 40-urige werkweek. Er zijn steeds meer bedrijven die een norm van 38 of 36 uur aanhouden als fulltime.

Hoeveel pauze volgens Arbeidstijdenwet bij 8 uur werken?

Als je meer dan 5,5 uur werkt heb je recht op minstens 30 minuten pauze. Dat mag opgedeeld worden in 2x 15 minuten.

Hoeveel dagen mag je achter elkaar werken?

Dit is afhankelijk van je rooster. Je mag 7 dagen achter elkaar werken als je je maar aan de pauze- en rusttijden houdt.

Hoeveel uur mag je werken per dag?

Je mag maximaal 12 uur per dienst draaien. In je cao kunnen afwijkende regels gelden.

Hoeveel werkuren in een maand?

Om het aantal werkuren in een maand te berekenen heb je het aantal dagen van de maand nodig, de weekenden en eventuele feestdagen. Het aantal dagen in de maand minus het aantal weekenddagen minus de vrije dagen is het aantal werkdagen op basis van een 40-urige werkweek.

Hoeveel uur per week mag je werken?

Een werkweek mag uit maximaal 60 uur bestaan. In een periode van 4 weken mag je niet meer dan 55 uur per week werken. In een periode van 16 weken mag je niet meer dan 48 uur gemiddeld per week werken.

Hoeveel werkbare uren per jaar zijn er?

Om het makkelijk te houden is er gekozen om het aantal werkbare uren per jaar vast te stellen op 1.720 bij een fulltime dienstverband. Dit betekent een gelijke behandeling van alle voltijdse banen, of dit nu 36 uur, 38 uur of 40 uur betreft volgens de cao.

Wat zegt de Arbeidswet over pauze doorbetaald krijgen?

In de ATW staat niets geregeld over doorbetaald krijgen tijdens je pauzes. Je bent niet aan het werk, dus je hebt ook geen recht op loon.

Wat zegt de Arbeidstijdenwet over zzp'ers?

Als zzp'er zijn er geen regels met betrekking tot werktijden en rusttijden. Tenzij er een gedragsverhouding is tussen jou en je opdrachtgever. In dat geval geldt de ATW wel.

Werk slim via Monsterboard

Nu je op de hoogte bent van de Arbeidstijdenwet ben je goed voorbereid op het werkende leven. Kun je niet wachten om aan de slag te gaan? Dan wordt het de hoogste tijd om een gratis Monsterboard profiel aan te maken! Zo reageer je supersnel op alle leuke vacatures én krijg je ook matchende vacatures in je inbox bezorgd. Ook ben je makkelijk vindbaar voor recruiters en werkgevers. Wat wil je nog meer?!